Elke godsdienst heeft zijn kerk of bedehuis; wij beperken ons voor dit overzicht van kapellen tot deze van de katholieke kerk. Het is wel belangrijk te weten wat een kapel betekent vergeleken met andere godsdienstige gebouwen.
Een beknopt overzicht van enkele benamingen.
Kathedraal (in Duitsland en Nederlands Dom genaamd) is de hoofdkerk van een bisdom, zij ligt altijd in de stad waar de zetel van een bisdom gevestigd is.
Basiliek is een eretitel die de paus kan verlenen aan een kerk die een bijzondere uitstraling heeft.
Munster of munsterkerk is ofwel een bisschoppelijke- of kloosterkerk. Een klooster, stift, abdij, is een instelling waar mannen of vrouwen samenwonen die zich hebben teruggetrokken om, volgens bepaalde voorschriften, een gewijd leven te leiden. Een Priorij is een klooster dat wordt bestuurd door een prior of priores. Een Kerk is een gebouw waar sacrale diensten worden gehouden. Het woord Kapel (in het Latijn capella) stamt af van cappa of mantel. Een kapel, van enige omvang en meestal in metselwerk, was vroeger eigenlijk een klein kerkje, maar dan met beperkte godsdienstige activiteiten. Kapellen en kapelletjes kunnen bij ons verschillende betekenissen hebben.
Voor ons betekent een Kapel meestal een klein losstaand gebouw met daarin het beeld van een heilige, aan wie de kapel is gewijd. Het kan ook een onderdeel zijn van een Kerk met een eigen altaar bestemd voor godsdienstige oefeningen, dopen, begraven, enz... Het kan eveneens een vertrek van een klooster zijn, een huis- of slotkapel, een gebouwtje op het kerkhof, een ruimte voor de eredienst in een school, in een zieken- of bejaardentehuis. Een huis- en een boomkapel noemen wij doorgaans een kapelletje. Alleszins is elke kapel een uiting van devotie, vergelijkbaar met een kruisbeeld of een grot. Meestal zijn deze bouwsels het resultaat van gedane beloften in geval van ziekte, tegenslagen, rampen, enz... Een goed voorbeeld hiervan is de Kapel van Hamelheide die we verder bespreken. Bij onverwachte gebeurtenissen zoals wonderbaarlijke genezingen en het terugvinden van dierbare verloren voorwerpen werd eertijds vaak uit dankbaarheid een kapel opgericht. Meestal werd een kapel of een kruisbeeld geplaatst in de hoek gevormd door twee wegen, een gevaarlijk kruispunt. Op talrijke boerderijen hing een kapelletje aan de muur, de boer hoopte dat deze vorm van devotie ten goede zou komen aan de gezondheid van zijn vee en een goede oogst. Legenden en volksverhalen waren voor de mens destijds dikwijls een reden om zijn verering te uiten op een wijze die thans nog slechts sporadisch voorkomt.
